Czy zmiany hormonalne wpływają na infekcje intymne?
Ciąża, okres karmienia piersią oraz klimakterium to szczególne okresy w życiu każdej kobiety. Związane są one z licznymi zmianami w obrębie organizmu. Fizjologicznie, pH pochwy jest kwaśne i nie przekracza poziomu 4,5. Podstawowym składnikiem flory bakteryjnej pochwy są pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus acidophilus1. Różnice w produkcji i wydzielaniu hormonów związane z ciążą, laktacją czy menopauzą mają istotny wpływ na mikroflorę i pH pochwy oraz na podatność układu rozrodczego na infekcje intymne.
Grzybicze zapalenie pochwy w ciąży
W okresie ciąży, zarówno objawowa grzybica pochwy, jak i bezobjawowa kolonizacja grzybów z rodzaju Candida, obserwowane są o wiele częściej niż u kobiet nieciężarnych. Związane jest to z osłabiającym układ odpornościowy działaniem gonadotropiny kosmówkowej, progesteronu czy estrogenów. Wpływ na to mają również zmiany w obrębie śluzówki pochwy i tkanek sromu oraz zwiększenie ilości glikogenu w nabłonku pochwy2. Należy pamiętać, że nawet bezobjawowa kolonizacja, szczególnie w drugim trymestrze, zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka3. Jednak w przypadku kobiet ciężarnych leczenie podejmuje się najczęściej w objawowych przypadkach grzybicy pochwy4.
Grzybicze zapalenie pochwy w okresie laktacji
Okres karmienia piersią również cechuje się istotnymi zmianami w gospodarce hormonalnej kobiety. Główną rolę w regulacji laktacji pełnią oksytocyna i prolaktyna5. Jednak to gwałtowny spadek estrogenu po porodzie, spowodowany także nadmiarem prolaktyny hamującej wydzielanie hormonów folikulotropowego i luteinizującego, sprzyja suchości pochwy, która jest czynnikiem zwiększającym ryzyko infekcji intymnej1. Niedostatecznie nawilżona pochwa jest bardzo podatna nie tylko na stany zapalne, ale też podrażnienia i uszkodzenia mechaniczne. Dodatkowo, w okresie połogu rana poporodowa oraz odchody połogowe stanowią odpowiednią pożywkę dla patogenów, co dodatkowo sprzyja rozwojowi infekcji.

Zmiany hormonalne w okresie menopauzy
Menopauza definiowana jest jako ostatnie krwawienie miesiączkowe w życiu kobiety, po którym przez 12 miesięcy nie następuje kolejna miesiączka. Okres menopauzalny (klimakterium) związany jest z istotnymi klinicznie zmianami hormonalnymi. Z punktu widzenia układu płciowego, kluczowy jest obniżony poziom estrogenów - prowadzi do zmian zanikowych w obrębie pochwy. Te z kolei mogą skutkować jej zapaleniem, suchością oraz obniżeniem elastyczności ścian1. W okresie menopauzalnym dochodzi do wzrostu pH pochwy, co skutkuje zanikiem fizjologicznej flory bakteryjnej.
U kobiet po okresie menopauzy, niestosujących hormonalnej terapii zastępczej, zaobserwowano zmniejszenie kolonizacji pochwy przez pałeczki kwasu mlekowego. Prowadzi to do zwiększania podatności na infekcje bakteriami pochodzącymi głównie ze skóry sromu i okolic odbytu. Szacuje się, że u kobiet po menopauzie około 1/3 zapaleń pochwy ma etiologię bakteryjną, rzęsistkową lub grzybiczą6. O ile w okresie menopauzalnym częściej występuje bakteryjne zapalenie pochwy, stosowanie przez kobiety estrogenowej terapii hormonalnej może predysponować do rozwinięcia się infekcji grzybiczej. Oprócz hormonalnej terapii zastępczej, czynnikami zwiększającymi ryzyko kandydozy sromu i pochwy u kobiet po menopauzie mogą być otyłość, cukrzyca, choroby przebiegające z obniżeniem odporności oraz leczenie steroidami lub antybiotykami.
Objawy infekcji intymnych
Do najczęstszych objawów infekcji intymnych zaliczamy:
- pieczenie pochwy i sromu,
- świąd,
- ból w trakcie oddawania moczu,
- zaczerwienienie i obrzęk okolic intymnych,
- bolesność w trakcie stosunku,
- bakteryjne zapalenie pochwy - wodniste upławy o charakterystycznym rybim zapachu; grzybica pochwy - serowate upławy; rzęsistkowica - cuchnące, zielonkawe upławy.
Leczenie infekcji intymnych
Występowanie opisanych wyżej objawów wymaga konsultacji z lekarzem specjalistą ginekologii i położnictwa. Rozpozna on przyczynę zakażenia oraz dobierze odpowiednią terapię. Szczególnie w ciąży nie należy bagatelizować oznak infekcji intymnych. Leczenie bakteryjnych zapaleń pochwy opiera się na zastosowaniu odpowiedniego antybiotyku systemowego. W leczeniu grzybicy pochwy skuteczne są zarówno leki doustne, których jednak nie stosuje się w czasie ciąży i okresie karmienia piersią, jak i preparaty do stosowania miejscowego, takie jak klotrymazol w formie tabletki dopochwowej. Klotrimazol, pochodna imidazolu, to miejscowo działający środek przeciwgrzybiczy. Należy on do leków stosowanych z wyboru w leczeniu kandydozy sromu i pochwy7. Pojedyncze podanie tabletki dopochwowej z klotrimazolem w dawce 500 mg zapewnia sukces terapeutyczny rzędu 70-95% w czasie dwóch tygodni po leczeniu, wykazuje więc porównywalną skuteczność mikologiczną do doustnych leków przeciwgrzybiczych zawierających imidazol lub triazol7. W Polsce jedyną dostępną kapsułką dopochwową zawierającą 500 mg klotrimazolu jest Canesten, stanowiąc unikalną, jednokapsułkową terapię dla pacjentek niezależnie od zmian hormonalnych.
Autor artykułu: Bayer Polska
Referencje:
1 Bręborowicz G., Położnictwo i ginekologia. PZWL, 2020.
2 Stanowisko zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie leczenia ostrego i nawrotowego grzybiczego zapalenia pochwy i sromu – stan wiedzy na 2008 rok - Ginekol Pol. 2008;79, s. 638-652.
3 Holzer I., Farr A., Kiss H., Hagmann M., Petricevic L., The colonization with Candida species is more harmful in the second trimester of pregnancy. Arch Gynecol Obstet. 2017 Apr;295(4):891-895, PMID: 28255766.
4 Aguin T.J., Sobel J.D., Vulvovaginal candidiasis in pregnancy. Curr Infect Dis Rep. 2015 Jun;17(6):462, PMID: 25916994.
5 Sriraman, Natasha K., The Nuts and Bolts of Breastfeeding: Anatomy and Physiology of Lactation. Current Problems in Pediatric and Adolescent Health Care, 47(12), 305–310. doi:10.1016/j.cppeds.2017.10.001.
6 A. Sobczuk, M. Wrona, T. Pertyński, Stany zapalne pochwy u kobiet w wieku menopauzalnym. Przegląd Menopauzalny 2007; 3: s. 155–161.
7 Mendling, W., Atef El Shazly, M., & Zhang, L. (2020b). Clotrimazole for Vulvovaginal Candidosis: More Than 45 Years of Clinical Experience. Pharmaceuticals, 13(10), 274. https://doi.org/10.3390/ph13100274.
LMR-CH-20210831-71